پوسیدگی دندان: علل، علائم و روش‌های پیشگیری از آن

پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع در جامعه است. طبق گزارشات جدید، بیش از ۹۰ درصد از جمعیت جهان در طول زندگی خود به آن مواجه می‌شوند. همچنین، بر اساس آمارها، از آنجایی که پوسیدگی دندان در افراد بالای ۶۵ سال بیشتر است، با افزایش سن جمعیت، این مشکل نیز به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت. لذا، شناخت علل و پیامدهای پوسیدگی و نحوه پیشگیری از آن بسیار اهمیت دارد. در این مقاله به تعریف پوسیدگی، علل و عوامل + روش های درمان و پیشگیری از آن پرداخته ایم.

پوسیدگی دندان چیست؟

پوسیدگی یک وضعیت و بیماری دندانی است که در هر سنی شایع است. در این مشکل، بافت های سطحی و محافظ دندان که شامل مینا و عاج هستند دچار سایش، تحلیل و خورندگی می شوند. در واقع در این بیماری مینای دندان که بافت سخت دندان هست در اثر ترشح اسید‌های خورنده مواد معدنی (فسفر و کلسیم) خود را از دست داده و به تدریج از بین می‌روند.

وقتی که مواد معدنی مینای دندان از بین رفته و درمان نشود به مرور زمان در دندان حفره و پوسیدگی‌ ایجاد می‎کند. اگر پوسیدگی دندان به موقع درمان نشود بزرگتر و بیشتر شده و حتی ممکن است به جایی برسد که کل دندان از بین برود. پوسیدگی بیماری عفونی و قابل انتقال است در واقع این بدان معناست که پوسیدگی از دندانی به دندان دیگر قابل انتقال است.

علل خرابی و پوسیدگی دندان چیست؟

مقصر اصلی پوسیدگی ها فعالیت و عفونت زایی برخی از باکتری‌ها، به خصوص Streptococcus mutans است. این باکتری ها با تغذیه از قند و غذاهایی که غلظت قند بالایی دارند، اسید را تولید می‌کنند. این اسید باعث کاهش pH دهان شده و باعث ذوب شدن مینای دندان و دنتین می‌شود، نتیجتا در طی زمان پوسیدگی دندان به وجود می‌آید. اما عواملی هستند که باعث تشدید فعالیت یا تغذیه این باکتری ها می شود. این عوامل عبارتند از:

• رژیم غذایی نامناسب و استفاده زیاد از مواد قندی که تولید اسید می‌کنند.
• بهداشت دهان و دندان ضعیف
• عدم دریافت فلوراید کافی
• کمبود بزاق دهان
• داشتن بیماری‌هایی چون دیابت
• استعمال دخانیات
• مستعد بودن سطح دندان و مقاومت کم آن در برابر اسید
• ایجاد پلاک‌های میکروبی بر سطح دندان

پوسیدگی از کجا شروع و به کجا ختم می شود؟

پوسیدگی دندان از سطح مینای دندان آغاز شده و در مرحله آخر حفره در روی دندان ایجاد می‌شود. در حفره دهان میکروب‌ها در حال فعالیت هستند که این میکروب‌ها در ایجاد پوسیدگی و خرابی دندان و همچنین بیماری‌های لثه نقش دارند. در اثر عدم رعایت بهداست دهان و دندان در اثر فعالیت میکروب‌ها لایه‌ای بی رنگ و چسبنده بر روی دندان‌ ایجاد می‌‍شود که پلاک میکروبی نامیده می‌شود. این لایه چسبنده که از باکتری‌های مختلفی تشکیل شده بر روی سطح دندان ایجاد شده و به آسانی از بین نمی‌رود و با گذشت زمان باعث ایجاد بیماری‌های لثه و پوسیدگی می‌شود.

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان چیست؟

• دندان درد و درد‌های خود به خودی و بدون دلیل
• بوی بد دهان
• حساس شدن دندان‌ها
• دردهای خفیف و یا شدید در هنگام خوردن غذاها و نوشیدنی‌های سرد و گرم
• وجود سوراخ و حفره در سطح دندان
• تغییر رنگ مینای دندان و ایجاد لک‌های سیاه و قهوه‌ای بر روی دندان

محل‌های شایع پوسیدگی دندان کجاها هستند؟

پوسیدگی دندان تمام سطح دندان را به طور یکسان پوسیده نمی‌کند. بعضی از قسمت‌های دندان به علت شرایط خاصی که دارند بیشتر در معرض قرار می‌گیرند.

شیار‌های سطح جونده

سطح جونده‌ دندان‌ها به خصوص دندان‌های آسیا به علت داشتن شیارهای باریک و عمیق محلی مناسب برای رشد و زندگی میکروب‌ها فراهم می‌کند و دندان‌ها از این ناحیه است که پوسیده می‌شوند.

سطوح بین دندانی

سطوح بین دندان‌ها به علت این که مسواک قابلیت تمیز کردن آن را ندارد مستعد برای پوسیدگی و دیگر بیماری‌های لثه است. در این نوع  که در افراد سیگاری بیشتر مشاهده می‌شود، خشکی دهان یکی از علائم تسریع کننده آن است.

طوق دندان یا ناحیه اتصال لثه با دندان

این ناحیه از دندان محل مناسبی برای رشد میکروب ‎ها بوده و بنابراین باعث ایجاد پوسیدگی و بیماری‌های لثه در این ناحیه نیز می‌شود.

مقاومت شخص و دندان

در دهان هر شخص مجموعه‌ای از عوامل دفاعی وجود دارد که در برابر بیماری‌ها از جمله پوسیدگی دندان مقاومت می‌کند. عوامل مختلفی چون سن، میزان بزاق و سلول‌های موجود در آن، فرم و شکل دندان‌ها، وضعیت قرار گیری دندان‌ها و جنس آنها تا حدود زیادی در میزان پوسیدگی دندان تاثیر دارند. علاوه بر این بعضی افراد به دلایل ارثی، مادرزادی و یا حتی اکتسابی مقاومت بیشتری نسبت به عوامل مخرب و آسیب‌زا دارند. در هر صورت عوامل مختلفی در ایجاد پوسیدگی دندان دخالت دارند که مواد قندی و میکروب‌ها دو عامل اصلی این عوامل هستند. یکی از راه‌هایی که می‌توان مقاومت دندان‌ها را به پوسیدگی افزایش داد رساندن فلوراید به دندان‌ها است.. فلوراید مقاومت دندان‌ها را نسبت به پوسیدگی افزایش می‌دهد.

درمان پوسیدگی دندان چیست؟

حتی افرادی هم که به طور مرتب موارد بهداشتی دهان و دندان را رعایت می‌کنند ممکن است دارای 1 الی 2 دندان پوسیده باشند. با شناسایی به موقع دندان پوسیده نسبت به درمان آن اقدام کرده تا باعث جدی‌تر شدن مشکل و نهایتا از بین رفتن دندان خود نشوید.

بهترین و اساسی‌ترین شکل درمان برای پوسیدگی دندان پر کردن آن است. بدین صورت که قسمت پوسیده دندان را برداشته و با استفاده از یک ماده پر کننده (آمالگام، چینی، طلا، کامپوزیت) جایگزین می‌شود. حفره‌ها و پوسیدگی‌های دندان اگر به موقع درمان نشوند بزرگتر و عمیق‌تر شده در حالی که درمان حفره از گسترش آن جلوگیری کرده و مانع پیشرفت آن می‌شود. بنابراین با دیدن علائم پوسیدگی در دندان خود هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کنید.

چگونه می‌توان از پوسیدگی دندان جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری بهترین راه پیشگیری است. اقدامات زیادی هستند که در پیشگیری از پوسیدگی دندان می‌توانند بسیار موثر و کارآمد باشند. در اینجا به این اقدامات پیشگیرانه اشاره می‌کنیم:

• مراجعه منظم به دندانپزشکی و ترمیم پوسیدگی‌های سطحی و ممانعت از گسترش آنها
• رعایت بهداشت دهان و دندان(استفاده مرتب از نخ دندان، مسواک زدن صحیح و اصولی و مصرف دهانشویه‌ها حاوی فلوراید)
• انتخاب خمیر دندان مناسب و حاوی فلوراید
• محدود کردن مصرف مواد قندی در برنامه غذایی
• پوشاندن شیارهای سطح دندان به منظور جلوگیری از ماندن مواد غذایی بر روی آنها
• اجتناب از مصرف دخانیات
• نوشیدن آب کافی به خصوص آب حاوی فلوراید