اختلال مفصل گیجگاهی فکی؛ بررسی علل، علائم و رویکردهای درمانی
اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMDs) به اختلالی است که بر مفصل فک تاثیر می‌گذارند. مفصل فک در جلوی گوش قرار دارد و استخوان فک پایین (ماندیبول) را به جمجمه در نزدیکی ناحیه شقیقه متصل می‌کند. به این مفصل، «مفصل گیجگاهی-فکی» گفته می‌شود.
مشکلاتی که مستقیماً این مفصل را درگیر می‌کنند معمولاً تحت عنوان «اختلالات TMJ» شناخته می‌شوند. با این حال دلایل متنوعی برای درد فک وجود دارد، از این رو امروزه مجموعه‌ای از بیماری‌ها که این مفصل را تحت تأثیر قرار می‌دهند، تحت عنوان «اختلالات مفصل گیجگاهی-فکی (TMDs)» شناخته می‌شوند. در این مقاله از کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج قصد داریم به عل، علائم و انواع درمان این اختلال بپردازیم:
اختلال عملکرد TMJ چیست؟ آشنایی با مفصل فک
مفصل، محلی است که دو استخوان به یکدیگر می‌رسند و امکان حرکت و انعطاف‌پذیری بین آن‌ها را فراهم می‌کنند. مفصل فک اجازه حرکت بین استخوان فک پایین (ماندیبول) و جمجمه را می‌دهد. ماهیچه‌هایی که به جمجمه و استخوان فک متصل هستند باعث حرکت فک هنگام باز و بسته شدن دهان می‌شوند. درون مفصل فک، ماده‌ای صاف به نام غضروف بخش‌هایی از استخوان را پوشانده است. همچنین یک دیسک غضروفی نیز در داخل مفصل وجود دارد. این مفصل با مایعی به نام مایع سینوویال روان‌سازی می‌شود. ماهیچه‌هایی که برای جویدن (ماستیکیشن) به کار می‌روند، عمدتاً مسئول حرکت فک هستند.
اختلال مفصل گیجگاهی فکی به مجموعه‌ای از ناهنجاری‌ها و مشکلات در ناحیه مفصل بین فک پایین و استخوان گیجگاهی جمجمه گفته می‌شود. در صورت بروز اختلال در عملکرد این مفصل یا عضلات اطراف آن، فرد ممکن است با علائمی مانند درد فک، صدای تق‌تق یا قفل شدن مفصل هنگام حرکت، سردرد، احساس خستگی در ناحیه فک، درد در اطراف گوش و حتی محدودیت در باز شدن دهان مواجه شود. در ادامه به علائم این اختلال اشاره خواهیم کرد.
علائم التهاب مفصل فک و اختلال مفصل گیجگاهی فکی؛ نشانه‌هایی که نباید نادیده گرفته شوند!
اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌تواند با علائم متنوعی در ناحیه فک، صورت و اطراف آن خود را نشان دهد. شناخت دقیق این نشانه‌ها برای تشخیص به موقع و درمان مؤثر این اختلال بسیار حیاتی است. این نشانه‌ها عبارتند از:
- درد در ناحیه مفصل یا اطراف آن: گاهی علت درد فک و شقیقه می‌تواند ناشی از اختلال مفصل فک باشد. این درد معمولاً در جلوی گوش احساس می‌شود و ممکن است به گونه، خود گوش و شقیقه گسترش یابد.
- کاهش حرکت فک: این کاهش ممکن است به صورت احساس سفتی عمومی یا گیر کردن فک احساس شود. در موارد نادر، فک ممکن است «قفل» شده و باز یا بسته کردن دهان دشوار شود.
- صدای کلیک، تق تق یا خش‌خش گاهی هنگام جویدن یا حرکت دادن فک شنیده می‌شود: صدا دادن فک در صورت نبود سایر علائم مانند درد یا محدودیت حرکتی، می‌توانند طبیعی باشند.
- به دلیل نزدیکی گوش به مفصل فک، برخی افراد ممکن است علائم مرتبط با گوش را تجربه کنند، مانند:
- صدای زنگ یا نویز در گوش
- حساسیت به صدا
- سرگیجه (ورتیگو)
به خاطر داشته باشید تشخیص به موقع علائم اختلال مفصل گیجگاهی فکی، زمینه‌ساز درمان‌های موثر و جلوگیری از پیشرفت بیماری است و که نقش مهمی در حفظ کیفیت زندگی و سلامت دهان و فک بیماران دارد.
علل اختلالات مفصل گیجگاهی فکی چیست؟ تأثیر عوامل خارجی و رفتاری
به طور کلی، اختلال مفصل گیجگاهی فکی علت چندعاملی (مولتی‌فاکتوریال) دارند؛ به این معنا که معمولاً عوامل متعددی در ایجاد آن‌ها نقش دارند. این عوامل در دو گروه اصلی قرار می‌گیرند:
- مشکلات مربوط به عضلاتی که مفصل را حرکت می‌دهند
- مشکلات داخل خود مفصل
در این میان مشکلات عضلانی شایع‌ترین نوع هستند، به‌ویژه در افراد جوان‌تر. مشکلات عضلانی ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:
- تنش عضلات فک: این حالت ممکن است در صورت فشردن زیاد فک در خواب رخ دهد. برخی افراد در زمان تنش یا اضطراب، در طول روز نیز فک خود را به هم می‌فشارند.
- استفاده بیش از حد از عضلات فک یا تحلیل استخوان فک با جویدن مداوم آدامس یا ناخن جویدن.
- افزایش حساسیت به درد: دلیل این پدیده مشخص نیست، اما ممکن است به استرس یا فرآیندهای دیگری که حساسیت به درد را تحت تأثیر قرار می‌دهند مرتبط باشد. برخی پزشکان این نوع مشکل را «سندرم درد» می‌نامند، زیرا علت دقیق درد مشخص نیست.
در موارد نادر، اختلالات حرکتی نادری مانند دیستونی‌های دهانی صورتی باعث فعالیت بیش از حد عضلات فک می‌شوند.
مشکلات داخل مفصل ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:
- فرسایش درون مفصل، مثلاً آسیب به غضروف. گاهی این مسئله به دلیل استئوآرتریت (آرتروز) رخ می‌دهد. این مشکل معمولاً افراد مسن‌تر را درگیر می‌کند.
- انواع دیگر آرتریت‌ها: آرتریت به معنی التهاب در مفصل است. انواع مختلفی از آرتریت وجود دارند؛ برای مثال، آرتریت روماتوئید و نقرس هر دو ممکن است مفاصل مختلف بدن را درگیر کنند و گاهی مفصل فک را نیز تحت تأثیر قرار دهند.
به خاطر داشته باشید عوامل خارجی مانند استرس، آسیب‌های فیزیکی و عادات نامناسب می‌توانند نقش مهمی در بروز و تشدید اختلالات مفصل گیجگاهی فکی داشته باشند. مدیریت این عوامل در کنار درمان‌های تخصصی، کلید پیشگیری و بهبود عملکرد مفصل است.
درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی؛ راهکارهای موثر برای بهبود عملکرد مفصل
بیشتر مشکلات مفصل فک را می‌توان با درمان‌های ساده مانند داروهای مسکن و توصیه‌هایی برای استراحت دادن به مفصل بهبود بخشید. گفتنی است که در برخی موارد شدید اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، نیاز به درمان‌های گسترده‌تر مانند جراحی یا ایمپلنت‌های کامل فک بالا و پایین پیش می‌آید. اطلاع دقیق از قیمت ایمپلنت کامل فک می‌تواند به بیماران کمک کند تا انتخاب‌های درمانی مناسبی بر اساس شرایط پزشکی و مالی خود داشته باشند. اگر گمان می‌کنید به اختلال مفصل گیجگاهی فکی مبتلا هستید، برای مشاوره به دندانپزشک مراجعه کنید. درمان التهاب مفصل فک معمولاً به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند:
|
درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی |
توضیحات درمان |
| استراحت دادن به مفصل فک | ●در حالت استراحت، سعی کنید دندان‌ها را اندکی از هم جدا نگه دارید و زبان خود را در کف دهان قرار دهید.
●با مصرف غذاهای نرم و پرهیز از جویدن آدامس می‌توان به مفصل استراحت داد. ● از باز کردن بیش از حد دهان پرهیز کنید — مثلاً زیاد آواز نخوانید و سعی کنید هنگام خمیازه دهان را خیلی باز نکنید. ●ماساژ عضلات و استفاده از گرمای موضعی می‌تواند کمک‌کننده باشد. ●بهبود وضعیت بدنی (مانند نشستن صحیح پشت کامپیوتر) می‌تواند مفید باشد. |
| استفاده از اسپلینت یا گارد دهان | گاهی اوقات استفاده از گارد یا اسپلینت شبانه توصیه می‌شود. این وسیله‌ها دندان‌ها را می‌پوشانند تا از فشردن فک جلوگیری کنند. شواهد قطعی از اثرگذاری آن‌ها در مطالعات وجود ندارد، اما برخی افراد آن‌ها را مفید می‌دانند. |
| دارودرمانی | ●مسکن‌هایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا کدئین می‌توانند مفید باشند.
● اگر این داروها کافی نباشند، ممکن است از شل‌کننده‌های عضلانی، دوز کم داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا دارویی به نام گاباپنتین برای کاهش درد استفاده شود. |
| فیزیوتراپی | درمان‌هایی مانند اولتراسوند و تمرین‌های ملایم فک ممکن است مؤثر باشند. |
| تزریق یا جراحی | تزریق دارویی به نام استروئید به داخل مفصل ممکن است در مواردی که علائم ناشی از التهاب در مفصل هستند، مؤثر باشد.
اگر عضلات فک بیش از حد فعال باشند (مثلاً در اختلالات حرکتی خاص)، تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم) می‌تواند علائم را کاهش دهد. البته در مورد اثربخشی این درمان بین متخصصان اختلاف نظر وجود دارد. استفاده از یک ابزار فیبر نوری (آرتروسکوپی) می‌تواند در برخی انواع درمان یا جراحی مفصل به‌کار رود. در تعداد کمی از بیماران، ترمیم جراحی مفصل ممکن است توصیه شود. بسته به شرایط فردی، انواع مختلفی از عمل‌های جراحی قابل انجام است. |
تمرینات ورزشی |
پیش از شروع تمرینات، ناحیه فک را با بطری آب گرم یا کیسه گرمایی گرم کنید تا ماهیچه‌ها راحت‌تر حرکت کنند.
|
درمان مناسب اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری بهبود بخشد و از بروز مشکلات مزمن جلوگیری کند. انتخاب راهکارهای صحیح و پیگیری منظم، کلید موفقیت در حفظ سلامت و عملکرد طبیعی مفصل است.
تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی بر اساس علائم بیمار و معاینه دندانپزشک یا پزشک انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، در صورت سلامت عمومی فرد و وجود علائم تیپیک، نیازی به آزمایش نیست. اگر علائم با درمان‌های ساده برطرف نشوند، ممکن است بیمار به متخصص ارجاع داده شود. آزمایش‌های ممکن عبارتند از:
- آزمایش خون برای بررسی نشانه‌های التهاب یا رد سایر علل درد در آن ناحیه.
- تصویربرداری با اشعه ایکس برای ارزیابی دندان‌ها و بررسی شکستگی‌ها، دررفتگی مفصل یا فرسایش شدید مفصل فک.
- اسکن MRI یا CT برای ارائه تصویری دقیق از مفصل.
- استفاده از آرتروسکوپ (فیبر نوری) برای مشاهده مستقیم داخل مفصل؛ این روش در صورتی استفاده می‌شود که آزمایش‌های دیگر علت درد را مشخص نکنند.
به طور کلی پیش‌آگهی اختلال مفصل گیجگاهی فکی خوب است و بیشتر موارد در طول زمان بهبود می‌یابند و بدتر نمی‌شوند. بروز عوارض در این بیماری بسیار نادر است. برخی افراد ممکن است علائم طولانی‌مدت یا عودکننده داشته باشند، اما حتی این موارد نیز معمولاً با درمان‌های توضیح داده‌شده قابل کنترل‌اند. گفتنی است که اکثر بیماران نیازی به تزریق یا جراحی ندارند و با درمان‌های ساده و گذشت زمان بهبود می‌یابند.
همانطور که در بالا اشاره شد اختلال مفصل گیجگاهی فکی در برخی موارد می‌توانند به مشکلات جدی در ساختار و عملکرد فک منجر شوند که ممکن است نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند ایمپلنت دندان داشته باشد. اطلاع از قیمت ایمپلنت دندان 1404 به بیماران کمک می‌کند تا با آگاهی کامل نسبت به هزینه‌ها، بهترین تصمیم را برای ترمیم و بازسازی دندان‌های خود اتخاذ کنند.
یادداشت پایانی؛ درمان اختلالات فک در کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج
در این مقاله تلاش کردیم اطلاعات خلاصه اما کاربردی را در خصوص اختلال مفصل گیجگاهی فکی در اختیارتان قرار دادیم. در این مقاله دریافتیم اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) یکی از مشکلات شایع در ناحیه فک و صورت است که می‌تواند باعث درد، محدودیت حرکت فک و مشکلات جدی در عملکرد دهان شود. همچنین شناخت علل، علائم و راهکارهای درمانی این اختلال نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارد. آگاهی بیماران درباره این موارد و دسترسی به خدمات درمانی با کیفیت، می‌تواند روند بهبود را سریع‌تر و موثرتر کند.
دندانپزشکی شبانه‌روزی تاج با بهره‌گیری از تیم متخصص و تجهیزات پیشرفته، خدمات جامع درمانی و زیبایی دندان را به صورت ۲۴ ساعته ارائه می‌دهد. کلینیک دندانپزشکی تاج با تجربه در درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی و سایر مشکلات دندانی، بهترین راهکارهای درمانی را در سریع‌ترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت در اختیار بیماران قرار می‌دهد. دندانپزشکی تاج، انتخاب مطمئن برای مراقبت‌های تخصصی و اورژانسی دندان است. راه ارتباطی با کلینیک دندانپزشکی شبانه روزی تاج عبارتند از:
- آدرس دندانپزشکی شبانه روزی تاج: جنت آباد مرکزی، تقاطع نیایش (چهار راه ایرانپارس) طبقه فوقانی بانک سپه، پلاک ۲
- آدرس صفحه اینستاگرام کلینیک شبانه روزی دندانپزشکی تاج
کلینیک دندانپزشکی تاج، نگهبان لبخند شما در تمام ساعات شبانه روزی
سوالات متداول درباره اختلال مفصل گیجگاهی فکی
آیا استرس واقعاً باعث اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌شود؟
بله، استرس باعث دندان‌قروچه و انقباض عضلات فک می‌شود که می‌تواند علائم TMD را تشدید کند.
آیا ورزش دادن فک به بهبود اختلال کمک می‌کند یا مضر است؟
تمرینات ملایم و کنترل شده فک می‌توانند به بهبود حرکت و کاهش درد کمک کنند، ولی نباید فک را بیش از حد فشار داد.
چرا بعضی‌ها صدای کلیک در فک دارند ولی درد ندارند؟
صدای کلیک ممکن است طبیعی باشد و بدون درد یا اختلال عملکرد باشد، پس اگر علامتی نیست نیاز به نگرانی نیست.
آیا همه کسانی که دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی می‌شوند به جراحی نیاز دارند؟
خیر، بیشتر افراد با درمان‌های ساده و غیرجراحی بهبود می‌یابند و جراحی فقط در موارد شدید و مقاوم به درمان لازم است.