اختلال مکیدن انگشت؛ زنگ خطری برای سلامت دندان‌های کودک
اختلال مکیدن انگشت یکی از رایج‌ترین عادت‌های رفتاری در دوران کودکی است. این عادت رایج معمولا به عنوان پاسخی به اضطراب، تنهایی یا نیاز به آرامش بروز پیدا می‌کند. مکیدن انگشت در نوزادی کاملاً طبیعی است؛ اما اگر تا سنین بالاتر ادامه پیدا کند، نشانه‌ای از یک وابستگی عاطفی یا اختلال رفتاری خواهد بود. بسیاری از والدین این عادت را بی‌خطر می‌دانند، در حالی که پیامدهای آن گاهی جدی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌شود.
تخمین زده می‌شود که در حال حاضر حدود ۵۰ درصد از کودکان در مقطعی از دوران کودکی خود، انگشت خود را می‌مکند. عادت مکیدن انگشت می‌تواند تأثیرات مخربی روی سلامت دهان، روان و حتی رشد اجتماعی کودک بگذارد. به همین دلیل بررسی دقیق علت آن برای والدین اهمیت زیادی دارد.
در این سری از مقالات کلینیک شبانه روزی دندانپزشکی تاج قصد داریم به بررسی دلایل روان شناختی مکیدن انگشت، پیامدهای جسمی و عاطفی و روش‌های درمان وابستگی کودک به این رفتار بپردازیم. مانند همیشه مهمان مقاله ما باشید تا در خصوص این موضوع جذاب بیشتر بدانید.
علل روانشناختی مکیدن انگشت؛ چرا کودک به مکیدن انگشت عادت می‌کند؟
مکیدن انگشت نوزاد یک رفتار طبیعی است که ارتباط مستقیمی با تشکیل ریشه دندان شیری و التهاب لثه نوزاد دارد. این رفتار غیرارادی در بسیاری از نوزادان تا حدود شش ماهگی ادامه پیدا می‌کند. علت اصلی عادت نوزادان به مکیدن انگشت، کاهش اضطراب، اعلام گرسنگی و سرگرمی است. جالب است که بدانید مکیدن انگشت به نوزادان احساس امنیت می‌دهد.
از لحاظ روانشناختی در بیشتر موارد مکیدن انگشت در کودکان بالای یک سال ناشی از وجود اختلال‌های روانشناسی، فشارهای روانی و تغییرات جدید در محیط اطراف کودک (مانند رفتن به مدرسه) است. تحقیقات نشان داده‌اند که مهم‌ترین علت انگشت خوردن کودک هفت ساله نیاز آنها به حمایت عاطفی بیشتر و ناتوانی در مقابله با احساسات و استرس‌های روزمره است. توجه داشته باشید اگر مکیدن انگشت در کودک تا 7 سالگی ادامه پیدا کند، ترک آن به دلیل وابستگی رفتاری بسیار مشکل خواهد بود.
وابستگی غیرارادی کودک؛ مهم‌ترین علت اختلال مکیدن انگشت در نوزادان
عادت مکیدن انگشت نوزاد کاملا غیرارادی و طبیعی است. به طور کلی عادت مکیدن انگشت شست نوزاد نشانه نیاز به وابستگی و امنیت در نوزادان است. بنابراین علاوه بر انگشت دست، خوردن انگشت پا توسط نوزاد جای نگرانی نداشته و نشان‌دهنده نیاز نوزاد به آغوش مادر و احساس امنیت است.
توجه داشته باشید! اختلال مکیدن انگشت در نوزادان و کودکان زیر 2 سال طبیعی است؛ اما اگر این رفتار در بزرگسالی مشاهده شود، وابستگی رفتاری و عاطفی در نظر گرفته می‌شود. همچنین در صورتی که در کودکان بالای 2 سال عادت مکیدن انگشت همراه با علائمی مانند: گوشه‌گیری، اضطراب و کمبود اعتماد به نفس باشد، برای افزایش اعتماد بنفس و بررسی علت رفتاری کودک، نیاز به مداخلات آموزشی و رفتاری است.
علاوه بر مداخلات روانشناسی، مراجعه به دندانپزشکی کودکان نیز ضروری است؛ زیرا این عادت تأثیرات منفی جدی روی سلامت دهان و دندان کودک می‌گذارند. مکیدن انگشت در طولانی مدت موجب تغییر در ساختار فک و دندان‌های دائمی شده و نظم دندان‌ها را به هم می‌ریزد.
بررسی پیامدهای مکیدن انگشت روی ساختار دندان؛ تأثیرات بلندمدت روی سلامت دهان
عادت مکیدن انگشت معمولاً به‌عنوان یک رفتار آرامش بخش در کودک آغاز می‌شود. با این حال در صورت تداوم به مرور زمان این عادت باعث بروز آسیب‌های دائمی در فک و ساختار دندان‌های دائمی می‌گردد. در ادامه به مهم‌ترین پیامدهای مکیدن طولانی مدت انگشت در کودکان اشاره می‌کنیم.
- جلو آمدن دندان‌های بالا (دندان خرگوشی)
- ناهماهنگی بین دندان‌های فک بالا و پایین
- کج شدن و نامرتب شدن دندان‌های دائمی
- اختلال در رشد طبیعی فک بالا
- تنگ شدن سقف دهان (کام باریک)
- ایجاد فاصله بین دندان‌های جلویی
- مشکلات گفتاری مثل تلفظ نادرست حروف
- افزایش احتمال پوسیدگی دندان
- تنفس دهانی به جای تنفس از بینی
- تغییر فرم لب‌ها و بسته شدن ناقص دهان
نکته: والدین باید توجه داشته باشند که عادت مکیدن انگشت اگر تا سن بالای 2 سالگی ادامه پیدا کند منجر به بروز مشکلاتی مانند: تغییر شکل فک، کج شدن دندان‌ها و حتی مشکلات گفتاری می‌شود.
چه زمانی مکیدن انگشت به اختلال جدی تبدیل می‌شود؟
اگر کودک به طور مرتب و در موقعیت‌های مختلف مانند: زمان استراحت، تماشای تلویزیون یا در حضور دیگران، به مکیدن انگشت خود ادامه می‌دهد، والدین باید برای بررسی علت این اختلال با روانشناس صحبت کنند. در صورتی که این رفتار در شرایط کاملا عادی در کودک دیده شود، به معنای عادت و ریشه در ناخود آگاه کودک دارد.
شدت این اختلال زمانی مشخص می‌شود که کودک در اثر مکیدن مداوم انگشت دچار مشکلات جسمی، اضطراب، اختلال خواب و روابط اجتماعی ضعیف شود. در صورت مشاهده این علائم باید برای بررسی علت زمینه‌ای، مداخلات تخصصی صورت بگیرد. نادیده گرفتن این رفتار در سنین بالا، شانس درمان موفق را کاهش داده و تأثیرات مخرب آن را افزایش می‌دهد. در حین درمان‌های روانشناختی، دندان پزشک برای جلوگیری از رشد غیرطبیعی دندان‌ها از فضا نگهدار دندان کودک استفاده می‌کند.
آشنایی با موثرترین راهکارهای درمان خانگی و رفتاری؛ چگونه وابستگی کودک را کاهش کنیم؟
برای درمان مکیدن انگشت، ابتدا باید محیطی آرام و بدون تنشی را در خانه برای کودک ایجاد کنید. کودکانی که به‌دلیل اضطراب، خستگی یا بی‌حوصلگی دچار اختلال مکیدن انگشت می‌شوند، در محیط‌های شادتر کمتر به این عادت روی می‌آورند. در ادامه به موثرترین روش‌های درمانی برای کاهش اختلال مکیدن انگشت در کودکان اشاره می‌کنیم.
|
روش درمان کاهش اختلال مکیدن انگشت در کودکان |
توضیح علمی |
| استفاده از لاک‌های تلخ | طعم ناخوشایند لاک باعث کاهش تمایل به مکیدن انگشت می‌شود. |
| پوشاندن انگشت با باند یا دستکش | کاهش دسترسی به انگشت در زمان‌های مشخص |
| تعیین جدول تشویقی | روزهایی که کودک انگشت خود را نمی‌مکد، به او یک ستاره یا جایزه کوچک بدهید. |
| استفاده از ابزارهای جایگزین مانند توپ فشاری | استفاده از وسایل سرگرم کننده و بی خطر برای کاهش استرس |
| تشویق رفتار مثبت | تشویق و توجه در زمان ترک عادت مکیدن انگشت |
| تنظیم ساعت خواب و استراحت | تنظیم زمان استراحت برای کاهش استرس و تنش |
جالب است که بدانید موسیقی درمانی، نقش مؤثری در کاهش عادت‌های رفتاری ناپسند کودکان دارد. پخش موسیقی‌های آرام و ریتمیک از طریق کاهش استرس، موجب تقویت حس امنیت در کودک شده و روند ترک عادت‌هایی مانند مکیدن انگشت را تسهیل می‌کند. به همین دلیل، استفاده منظم از موسیقی ملایم در فضای خانه می‌تواند یک ابزار کاربردی و در عین حال آرامش بخش برای مدیریت این اختلال رفتاری باشد.
درمان تخصصی اختلال؛ مراجعه به گفتاردرمان یا روانشناس کودک
در مواردی که رفتار مکیدن انگشت با مشکلات گفتاری، اختلالات خواب یا تأخیر در رشد همراه باشد، مراجعه به درمانگر متخصص ضروری است. گفتاردرمان‌ها معمولاً برای کودکان بالای سه سال از طریق تمرین‌های خاص برای عضلات زبان، لب و فک، این رفتار ناپسند را به طور غیرمستقیم اصلاح می‌کنند. البته این نوع مداخلات درمانی زمانی موثر هستند که کودک به دلیل سابقه مشکلات فک و دندان دچار عادت مکیدن انگشت شده است.
علاوه بر این روانشناس کودک از طریق بررسی ارتباطات خانوادگی و عوامل محیطی، اختلال رفتاری کودک را ریشه‌یابی می‌کنند. درمان‌های تخصصی به شرطی که خانواده نیز همکاری لازم را داشته باشد، معمولاً در یک دوره چند ماهه نتیجه بخش هستند. رویکردهای ترکیبی گفتاردرمانی و روان‌درمانی برای کودکانی که از این رفتار برای کاهش اضطراب یا کسب توجه استفاده می‌کنند، بیشترین موفقیت را به همراه دارند.
تجربه‌ای متفاوت از دندانپزشکی کودک در کلینیک تخصصی تاج
کلینیک دندانپزشکی تاج با بهره‌گیری از جدیدترین تجهیزات دندانپزشکی، محیطی مدرن و دلنشین را برای مراجعین فراهم کرده است. این مجموعه با حضور دندانپزشکان با تجربه در حوزه‌های مختلف، خدماتی مانند: ترمیم دندان، درمان ریشه، ارتودنسی، جراحی‌های فک و لثه و مشاوره‌های تخصصی را به صورت حرفه‌ای ارائه می‌دهد. رعایت دقیق اصول بهداشتی، اخلاق حرفه‌ای، فراهم کردن فضای آرامش بخش و نوبت دهی منظم از جمله ویژگی‌های برجسته کلینیک دندانپزشکی تاج است.
برخلاف عادت مکیدن انگشت شست نوزاد که کاملا طبیعی است؛ درمان مکیدن انگشت در کودکان نیاز به دقت، مهارت و برخورد تخصصی دارد. حضور دندانپزشکان متخصص کودکان، امکانات زیاد و برخورد مهربانانه کادر درمان، شرایطی را فراهم کرده که کودک شما با آرامش کامل روند درمان را طی کند.
در کلینیک تاج از ترمیم دندان شیری گرفته تا درمان ناهنجاری‌های شدید فک و دندان، با دقت بالا و بی حسی موضعی انجام می‌شود تا کودک بدون ترس و مقاومت درمان شده و عادت مکیدن انگشت را کنار بگذارد. اگر به دنبال یک مرکز مجهز برای رفع عادت مکیدن انگشت هستید، کلینیک تاج یکی از بهترین انتخاب‌ها خواهد بود.
جمع‌بندی؛ اهمیت تشخیص و مداخله زودهنگام برای درمان اختلال مکیدن انگشت
عادت مکیدن انگشت در دو سال اول رشد کودک، کاملا طبیعی است؛ اما ادامه پیدا کردن آن به دلیل استرس و اختلالات رفتاری پس از دو سالگی، منجر به مشکلات فک و دندان و کاهش اعتماد بنفس کودک می‌شود. مداخله زودهنگام والدین و انتخاب روش‌های علمی و سازنده برای کاهش وابستگی به این رفتار مانند استفاده از وسایل سرگرم کننده مخصوص، نقشی کلیدی در کاهش عوارض مکیدن دندان دارد.
تحقیقات جدید منتشرشده در ژورنال Dentistry for Children نشان داده است که تداوم عادت مکیدن انگشت پس از سه سالگی، باعث افزایش فشار نامتقارن به کام دهان شده و به مرور زمان منجر به تغییر قوس فک می‌شود. بنابراین توصیه می‌شود برای درمان سریع اختلال مکیدن انگشت و جلوگیری از بروز عوارض جدی، با روانشناس متخصص صحبت کنید.
سوالات متداول
1-ترک عادت مکیدن انگشت در چه سنی کم‌ترین آسیب را به فک و دندان وارد می‌کند؟
بر اساس نظر متخصصان دندانپزشکی کودکان، بهترین زمان برای ترک عادت مکیدن انگشت، پیش از ۳ تا ۴ سالگی است. در این بازه زمانی ساختار فک و دندان‌ها هنوز انعطاف‌پذیر بوده و اثرات طولانی مدتی روی دهان کودک باقی نمی‌ماند.
2-مکیدن انگشت چه تأثیری روی زبان دارد؟
مکیدن انگشت ممکن است باعث ایجاد اختلال در تلفظ صداهای خاص مانند: /س/ و /ش/ شود.
3-آیا مکیدن انگشت باعث عفونت انگشت می‌شود؟
بله، در صورت عدم رعایت بهداشت، خطر عفونت و رشد قارچ پوستی وجود دارد.
4- مکیدن انگشت در خواب نشانه چیست؟
مکیدن انگشت در خواب معمولاً علامت اضطراب پنهان یا نیاز کودک به احساس امنیت است.
5-مکیدن کدام انگشت با عوارض بیشتری برای رشد دندان‌های کودک همراه است؟
مکیدن انگشت شست بیشترین فشار را به سقف دهان و دندان‌های جلویی وارد می‌کند. به همین دلیل کودکانی که انگشت شست خود را می‌مکند: دچار تغییر در قوس فکی و دندان خرگوشی می‌شوند.